د سوريې جګړه چې له ۲۰۱۱ کال څخه راپيل شوې ده، له امله يې په سلګونو زره خلک له خپلو مېنو جلا په عربي او اروپايي هېوادونو کې مهاجر شول او تر اوسه پورې شاوخوا ۴۰۰ زره کسان په دې جګړو کې وژل شوي دي او په سلګونو زره نور پکې ټپيان شوي دي. اوسمهال یې دولت د هېواد د بېلابېلو سيمو د کنټرول راوستلو په درشل کې دی او څه باندې ۷۰ سلنه خاوره یې تر خپلې ولکې لاندې راوستلې ده او د پخوانيو جنګي کلونو په پرتله پکې د هغو ورځو په پرتله په ځينو سيمو کې يوڅه کراري جوړه شوې ده.
د سوریې جګړه د دې څو کلونو په جریان کې څو اړخيزه وه او بېلابېلو ياغي او باغي ډلو د سوريې د حکومت پر وړاندې په وسله واله مبارزه لاس پورې کړی و. په دې ډلو کې پر جهادي وسله والو، د داعش جګړه مارانو او حکومتي ناراضيانو سربېره؛ ترکیه، امریکا، اسرايل، اروپايي ټولنه، عربي هېوادونه، ايران، روسيه او ځینې نور بهرني هېوادونه هم هلته ښکېل دي.
په دې جګړه کې بېلابېلې ډلې راوټوکېدې او ځينې ډلې یې د سوريې د حکومت او د هغوی د ملاتړو له لوري له منځه ولاړې او يا يې مشران ووژل شول.
په دې لړ کې يوه مشهوره ډله د (سپين خوليو) يا د سپينو خوليو White Helmets والا ډله وه چې په زرګونو کسان یې درلودل. د دې ډلې بنسټ د برېټانوي James Le Mesurier لخوا چې د برېټانوي استخباراتو (ايم ای ۶) مامور و، په ۲۰۱۳ کال کې کېښودل شو. دا ډله چې ځان بې پرې او ناپېيلې ګڼي، وايي چې داوطلب کسان پکې په جنګي سيمو کې د غيرنظاميانو د دفاع لپاره راټول شوي دي او د هغو د مرستې لپاره هلې ځلې کوي؛ خو د سوريې دولت یې د دوی پر وړاندې په تبليغاتو او د برېټانيا او نورو اروپايي هېوادونو لخوا په تمويل تورنوي. دوی وايي چې دا سازمان او مشر یې د برېټانیا استخباراتو او نورو ته کار کوي او همدارنګه زياتوي چې د خلکو د ژغورنې په نامه به یې هغو ورانو محلونو ته ځانونه رسول او بيا به یې زخمي خلک په بې رحمانه ډول وژل او له خاورو لاندې کول به یې. بيا به یې له دغو خاورو لاندې کسانو او ورانيو څخه ويډيوګانې کولې او لوېديځو مطبوعاتو ته به یې لېږلې، چې دلته د سوریې د دولت لخوا په ډېره بې رحمۍ سره خلک وژل کېږي او د بې ګناه خلکو قتلونه کېږي.
د دوی مخالفين وايي چې دوی به وحشتناکه صحنې جوړولې او د دې لپاره چې د نړۍ د خلکو اذهان د سوریې د حکومت پر وړاندې بدل او منفي کړي، بيا به یې لوېديځو رسنيو ته لېږلې. د بېلګې په ډول، د سوريې د حلب ښار ازادي چې د سپين خوليو والا ډلې بيا په دې ښار کې بې ګناه خلک وژلي او بيا یې د ويډيوګانو له لارې مستند کړي او نړيوالې ميډيا ته يې لېږلي وو، چې د سوريې د دولت لخوا د حلب په ازادۍ کې په عامو خلکو قتل عام شوی او بې ګناه خلک وژل شوي دي.
دغه مخالفين یې وايي چې د نړۍ په ټولو جنګي سيمو او د جنګ په ميدانونو کې سره مياشت او سور صليب کار کوي؛ خو دلته د نړۍ د ټولو هېوادونو برخلاف داسې يوه ډله کار کوي چې د پرديو لخوا تمويلېږي او لوری او جهت یې هم معلوم دی. د دوی ځينې ويډيوګانې او له عيني خلکو سره له مرکو معلومه شوه چې د سپينو خوليو والا کسانو به د وسله والو مخالفانو له اوږو څخه وسلې ايسته کولې او بيا به یې په مړينې راټولول، چې وښيي د سوريې دولتي ځواکونو پر عامو خلکو بمبارونه کړي او د بې ګناه کسانو خونې یې ورانې کړې دي.
دوی په دې ډول هڅه کوله چې تور، سپين او سپين، تور خلکو ته وښيي او هڅه یې دا وه چې د سوريې د دولت د نسکورولو لپاره د نړۍ د خلکو ملاتړ او د دولتونو ملاتړ راجلب کړي او وکړای شي چې په دې برخه کې ځان برياليتوب ته ورسوي.
د دې ډلې مشر برېټانوی James Le Mesurier د تېر ۲۰۱۹ کال په نومبر کې په ترکيه کې په مرموز ډول مړ شو، خو مطبوعاتو داسې انعکاس ورکړ چې نوموړي د خپل کور له کړکۍ ځان راغورځولی او ځان یې وژلی دی.
د دې ډلې منتقدين وايي چې دوی په ځلونو ځلونو جنګي صحنې داسې ترسيم کړې دي، چې ګواکې د سوریې د دولت متحدينو په بې ګناه خلکو قتل عام کړی او کيمیاوي وسلې یې پرې استعمال کړې دي.
د دې کړۍ وروستۍ سناريو په ۱۳۹۷ لمريز کال کې دوی جوړه کړه چې د سوريې پر دوما ښار باندې د سوري ځواکونو حملې داسې وښيي، چې ګويا کيمياوي وسلې یې استعمال کړې دي او د دې صحنو په انځورولو سره یې القاعدې او نورو ډلو ته له دې سيمې څخه د وتلو لاره برابروله.
لیکنه: عبدالله لغمانی
