فراري د موټر جوړولو په برخه کې اېټالیایۍ کمپنۍ ده. دې کمپنۍ په ۱۹۲۹ کال کې خپل فعالیتونه پيل کړي دي. هغه وخت یې بنسټګر انزو فراري و او د خپلې کمپنۍ نوم یې هم اسکودریا فراري کېښود. دغه شرکت د خپل کار په لومړیو کلونو کې د چلوونکو مالي ملاتړ او همدا راز د موټرونو د سیالۍ تر ټولو ستر تجارتي شرکت و. په ۱۹۴۷ کال کې یې د سیالیو موټرونه تولید کړل او د دغو موټرونو تولید ته یې تر فراري برنډ لاندې ادامه ورکړه. دمګړۍ دغه کمپنۍ د سوپر اسپورټ موټرونو د تولید او طراحۍ په برخه کې تر ټولو ډېر فعالیت کوي.
په ۱۹۶۹ کال کې فیات کمپنۍ پرېکړه وکړه چې د فراري ۵۰ سلنه سهام واخلي او وروسته یې همداسې وکړل. په ۲۰۰۸ کال کې یې د اخیستو سهامو برخه ۸۵ سلنې ته لوړه شوه. دمګړۍ فیات کمپنۍ د ۹۰ سلنه سهامو په درلودلو، د دغې کمپنۍ اصلي مالکه ده. پیرو فراري د انزو زوی هم لس سلنه سهام په فراري کمپنۍ کې لري.
د ۱۸۹۸ کال د فبرورۍ په ۱۸مه انزو آنسلمو فراري د اېټالیا په مودنا ښار کې وزیږېد او کورنۍ یې صنعتګره وه. انزو په ځوانۍ کې له درس او زده کړو سره دومره مینه نه لرله، خو د موټر ځغلونې سیالیو ډېر خوند ورکاوه او په دې کار مین و. هغه په لومړۍ نړیواله جګړه کې عسکري پيل کړه. وروسته د همدې جګړې په اوږدو کې چې کله د انفلونزیا ناروغي ګډه شوه، نو په ۱۹۱۶ کال کې دی هم سخت ناروغ شو او له عسکرۍ یې و ایست او کور ته راستون شو. په همدې کال کې یې پلار هم د همدې ناروغۍ له امله ومړ.
د جګړې له امله رامنځ ته شوی بحران د دې لامل شو څو د دوی کورنی کاروبار هم له سقوط سره مخ او مات شي. انزو پرېکړه وکړه چې په خپله په کار پسې ووځي. په فیات کمپنۍ کې نوموړي ته چا کار ور نه کړ، نو په سي ام ان وړه کمپنۍ کې یې کار پيل کړ، هغه هم د موټرونو د سیالیو او دې ته ورته مسایلو په برخه کې فعالیت کاوه.
ځوان فراري په ۱۹۱۹ کال کې د سي ام ان د چلوونکو په ډله کې د موټرونو سیالیو ته راووت. هغه د پام وړ بریا هم تر لاسه نه کړه، خو بیا یې هم شاتګ ونه کړ. هغه په ۱۹۲۰ کال کې سي ام ان کمپنۍ د دې لپاره پرېښوده څو په آلفا رومیو کمپنۍ کې کار وکړي. هغه په همدې کال په لوبو کې برخه واخیسته او د الفا رومیو یو ټیم تر څنګ یې وکړای شوی چې د پام وړ بریا خپله کړي. فراري تر څو بریاوو وروسته، پر دې بریالی شو چې یو ښه ټیم جوړ کړي. ځکه هغه په دې باوري و چې د یوه ټیم د اداره کولو او مدیریت وړتیا لري. نو د همدې لپاره یې د فراري په نامه د موټر ځغلونې ټیم جوړ کړ چې په هغه کې یې تکړه چلوونکي او سیالان راټول کړي وو. هغه پخپله له لوبو لاس واخیست، خو دغه ټیم یې پیاوړی کاوه.
د فراري ټیم د الفا رومیو په مرسته پر دې بریالی شو چې د پام وړ بریاوې تر لاسه کړي، چې د دې ټولو بریاوو تر شا د فراري لاس و، ځکه نوموړي دغه ټیم په ښه بڼه مدیریت کاوه او وخت پر وخت یې په نوو تخنیکونو سمبالاوه.
انزو فراري په ۱۹۳۸ کال کې رسماً د الفا رومیو د موټر ځغلونې د برخې مشر وټاکل شو، خو بخت ورسره یاري ونه کړه او د دویمې نړیوالې جګړې له پیل سره سم د موسولوني حکومت پرېکړه وکړه، چې د الفا رومیو شرکت اموال حکومت ته مصادره کړي.
دغې مصادرې پر فراري ګروپ کوم اغېز ونه کړ. دوی لا هم سیالۍ کولې. له الفا سره د قرارداد له مخې، فراري تر څلورو کلونو په مستقله توګه د سیالیو اجازه نه لرله، خو دوی اړ شول چې خپل نوم بدل کړي او په ځينو نورو کارونو پيل وکړي. په لومړي سر کې یې د الوتکو د ځینو پورزو په تولید لاس پورې کړ. موټرونه یې هم جوړ کړل او په دې اوږدو کې یې ټيپو ۸۱۵ بازار ته وړاندې کړ. په دې سبب چې د الفا کمپنۍ له لوري پر دوی محدودیت و، نو په سیالیو کې هم دومره ونه ځلېد او دوی هم ونه غوښتل چې دغه موټر دومره مطرح کړي؛ ځکه د موسولونو د حکومت له لوري ورته د خنډونو جوړېدلو امکان و. په ۱۹۴۳ کال کې د فراري وړه فابریکه مارانلو ښار ته ولېږدول شوه، خو د جګړو په اوږدو کې بمبار شوه او هر څه له خاورو سره خاورې شول. دوی بیا هم پر خپلو وعدو ټینګ ولاړ وو، کار ته یې ادامه ورکړه او په ۱۹۴۴ کال کې یې بېرته له سره جوړه کړه. د دوی د فابریکې جوړولو یو څه وخت ونیو، تر دې چې په ۱۹۴۶ کال کې یې ايله خپل کارونه رسماً پیل کړل.
په همدې کال کې فراري کمپنۍ پرېکړه وکړه چې غیر سپورټي یا غیر مسابقهيي موټرونه تولید کړي، ځکه دوی په دې توګه اړ وو چې د کمپنۍ مالي لګښټ پوره کړي چې هغه په مسابقهيي موټرونو نه پوره کېده. ځکه دغه موټرونه کم تولیدېدل او محدودو کسانو اخیستل. دوی په ۱۹۴۵ کال کې خپل لومړنی غیر مسابقهيي موټر تولید کړ. دغه موټر ډېر قوي او ښکلی ډیزاین درلود. همدغه موټر دوې اونۍ وروسته د رم په نامه ستره جایزه وګټله. په دې توګه نو د فراري موټرونه د ښکلا او پیاوړتیا پر سمبول بدل شول.
وروسته له دې نو پر فراري کمپنۍ د پیسو لار را ماته شوه، دوی هم خپله کمپنۍ پراخه کړه. د غیر مسابقهيي موټرونو تر څنګ یې د مسابقهيي موټرونو تولید ته هم کش ورکړ.
کله چې په ۱۹۵۶ کال کې د انزو فراري زوی الفرد فراري د ۲۴ کالو په عمر ومړ، نو پر انزو یې ډېر منفي اغیز وکړ، هغه ګوښه ناستی شو، هغه به تل ژړل او د عمر تر پایه یې د خپل زوی په غم کې تورې عینکې په سترګو کولې، څو یې څوک نمجنې سترګې ونه ویني. خو یو څه په هغه کې لا هم ژوندي وو، هغه له موټر ځغلونې او موټر جوړونې سره د ده لېونۍ مینه وه. نوموړي د ژوند تر وروستۍ شېبې هم خپل ټیم اداره کاوه او هم یې دوی ته لارښوونې کولې. نوموړی اړ شو چې په ۱۹۶۵ کال کې د مالي ستونزو له امله د فراري یوه اندازه سهام په فیات کمپنۍ وپلوري. په همدې لړ کې د فیات شرکت سهام په ۱۹۶۹ کال کې ۵۰ سلنې ته لوړ شول. خو بالاخره فیات په ۲۰۰۸ کال کې د فراري ټول شریکان له پیرو فراري پرته واخیستل او د خپلو سهامو برخه یې ۸۵ سلنې ته لوړه کړه. دمګړۍ د ۹۰ سلنه سهامو په درلودو د دې کمپنۍ مالک فیات کمپنۍ ده.
د فراري کمپنۍ ډېری موټرونه اوس په سره رنګ کې تولیدېږي. د دې رنګ سابقه هغه وخت ته ورګرځي چې کله د اېټالیا حکومت اعلان وکړ چې یوازې هغه موټرونه په سیالیو کې ګډون کولی شي، چې سور رنګ ولري. انزو له دې امله ډېر ستایل شوی چې خپل هېواد ته یې خدمت کړی دی. د اېټالیا حکومت عالي مډالونه او نښانونه ورکړي دي او څو افتخاري لقبونه هم نوموړي په خپل نوم کړي.
نن فراري کمپنۍ د مسابقهيي موټرونو تر څنګ، پر یوه ستر سوداګریز شرکت بدله شوې ده. دوی اوس په بېلو برخو کې تولیدات لري، عطر، کمپیوتر، عینکې، کالي، بایسکلونه، موبایلونه او دې ته ورته نور شیان هم تولیدوي. زرګونه کسان اوس هم له دې کمپنۍ سره کار کوي او موټرونه یې په ځانګړې توګه په نړۍ کې ځانګړی ځای او مقام لري.
د دغه شرکت لوګو ښکلې ډيزاین شوې ده، تور اېس چې په مخکې یې زغره اېښې. په دغه لوګو کې د اېف توری هم لیکل شوی دی چې د فراري په مانا دی. کله چې په ۱۹۲۳ کال کې فراري موټر په ساویوو ښار کې لومړی مقام وګاټه، انزو د یوه پيلوټ له مور سره اشنا شو، هغه د فرانسچګو بارکا مور وه، بارکا د اېټالیا د پوځ مشهور جنګي پیلوټ و، چې په لومړۍ نړیواله جګړه کې ومړ. انزو چې له هغه سره ولید، د بارکا مور له نوموړي وغوښتل چې د بارکا په څير چې په خپلو ټولو الوتکو به یې اسونه رسمول، دی هم په خپلو ټولو موټرونو باندې تور اس رسم کړي، ځکه د نوموړې په وینا، ښايي دا کار ورته نیکمرغي راوړي. انزو همداسې وکړل او نن د فراري په لوګو یا نښان کې تور اېس چې مخکې یې زغره ده، لیدلی شی.
فراري کمپنۍ اوس هم د نړۍ په کچه پېژندل شوی نوم دی. دغه برنډ په نړۍ کې مسابقهيي او نور سوداګریز موټرونه تولیدوي. نن هم د دې کمپنۍ موټرونه په نړۍ کې لوړ قیمت لري او ډېر خلک یې د اخیستلو وړتیا نه لري، ځکه تر ډېره یې موټرونه د مسابقو لپاره کارول کېږي. دغه کمپنۍ زرګونه کارکوونکي لري، د نړۍ په ډېرو هېوادونو کې فعالې څانګې لري او مرکزي دفتر یې اوس هم په امستردام کې دی. په نورو برخو کې هم تولیدات لري، خو تر ټولو ډېر تولیدات او نوم یې د موټرونو د تولید په برخه کې ګټلی دی.
