د روان کال د جون شلمه نېته د کډوالۍ نړيوالې ورځې له ۲۲مې کليزې سره برابره ده.
خو د م.م وروستۍ شمېرنه ښيي چې د شخړو او جګړو له امله د کډوالو، پناه غوښتونکو او بې کوره کسانو شمېر په لومړي ځل له سل مليونو څخه اوښتی دی.په دې جمله کې پر افغانستان د امریکا د يرغل په پايله کې څلوېښت زره افغانان وژل شوي او ۱۱ مليونه افغان وګړي کډوال شوي دي. ځيني يې اړ شوي چې خپل هېواد پرېږدي او بهرنيو هېوادونو ته کډه شي.خو زياتره يې له ډېرو ستونزو سره لاس او ګريوان دي.
فيض ګل محمدي چې پخوا يې په افغان سمأ تلويزيون کې کار کاوه، د افغانستان د وضعيت د خرابېدو او اقتصادي فشارونو له کبله ايران ته کډه شوی او هلته مزدوری کوي.هغه د سي اېم جي له خبريالې سره د مرکې په ترڅ کې ويلي چې له شاوخوا ۴۰ کلونو راپدېخوا افغانان په ډول ډول پلمو د هېواد او خپلو کورونو پريښودو ته اړ ايستل شوي.
ده وويل چې له تېرو دوو کلونو راهيسې يې په تهران کې ژوند کړی، خو دلته ستونزې ډېرې لري.ده زياته کړه چې له يوې خوا په ايران کې کاري فرصتونه دومره ډېر نشته. دا چې ايران هم له څو لسيزو کلونو راهيسې د غربيانو له اقتصادي بنديزونو سره مخ دی.نو له همدې وجې کاري فرصتونه د پخوا په پرتله ډېر کم شوي او پر ايرانيانو سربېره د افغان کډوالو ژوند په بې ساري کچه خراب شوی دی.اوس زما په شان ځينی افغان کډوال په يوه مياشت کې دوه اوونۍ کار کوو او په نورو وختونو کې په بېکارۍ تېروو.
نوموړي دغه راز زياته کړه چې د اوسېدو ځای نه لري. هر چېرته چې کار کوي، همالته اوسېږي او سربېره پردې د افغان کډوالو روغتيا ته پاملرنه نه کېږي.
که څه هم په بهرنیو هېوادونو کې افغان کډوال له ډېرو ستونزو سره لاس او ګريوان دي، خو د هېواد په دننه کې د پاتې څو مليونو بې کوره افغانانو په پرتله نسبتأ ښه ژوند لري. د يوې شمېرنې له مخې اوس د افغانستان په دننه کې د بېځایه شویو کسانو شمېر درې نيم ميليونه دی او دغه شمېر مخ په زياتېدو دی.د دې ترڅنګ د ياد هېواد له نيمايي ډېر نفوس له سختې لوږې سره مخ دی. په دې اړه د پښتو تلويزيون خبريال خپلواک زمونږ له خبريالې سره د مرکې په ترڅ کې وويل:” افغانان اوس د اقتصادي بحران له کبله مجبور شوي چې ګاونډيو هېوادونو، اروپا او امريکا ته لاړ شي. د هېواد په دننه کې اقتصادي حالت کمزوری دی او کاري فرصتونه يې هم لږ دي. ډېر کسان اوزګار دي او خواړه نه لري، نو ځيني يې اړ شوي چې په بازار کې څلور او پنځه کلن بچيان وپلوري. خو که کاري زمينه برابره شي، نو زما په اند روان حالت به بدل او ښه شي. “
د م. م د کډوالو ادارې د يوې تازه شمېرنې له مخې له ۲۰۱۱ کال څخه په نړۍ کې د کډوالو شمېر ډېر زیات شوی چې په دې جمله کې د افغان کډوالو شمېر په نړۍ کې درېیم ځای نيسي. د دې ادارې په اند د کډوالو د ډېرېدو لامل له جګړو، زور زياتۍ او پر بشري حقونو له تېري سره تړاو لري. د امريکا د براون پوهنتون په یو راپورکې دې ته اشاره شوې چې د سپتمبر تر يوولسمې نيټې پېښې وروسته د امريکا له خوا پيل شوې جګړې د کډوالو د نړيوال بحران د شدت سبب دی. خو د امريکا د نیویارک تايمز ورځپاڼې د خبريالې کيستينا کولدبام په اند د افغان کډوالو د ډېرېدو لامل د افغانستان پر سرپرست حکومت د امريکا له اقتصادي بنديز سره تړاو لري.هغې ويلي چې د بنديزونو له کبله افغانستان له عادي نړیوال پولي سيستم څخه وتلی، بانکونه يې تقريبا فلج شوي. نو اقتصادي بنديزونه د افغانانو د بې کوره او کډه کېدو عوامل هم دی.
اوس مهال کابو شاوخوا ۵۳ سلنه افغانان په بهرنيو هېوادونو کې د کډوالو په توګه شپې او ورځې تېروي چې له دې ډلې څخه ډېرې افغانان په قاچاقي ډول نورو هېوادونو ته د ژوندانه اړتياوو د پوره کولو په موخه ځي. د ښاغلي فيض په اند که غربي نړۍ او په خاصه توګه امريکا پر افغانستان اقتصادي بنديزونه لېری کړي او اوسني نظام په رسميت وپېژني، نو د افغانانو د بې کوره کېدو حالت به ختم شي او د کډوالو د بحران په شمول هر څه به سم شي.
