په ایران او پاکستان کې د افغان کډوالو کړاوونه؛ د نه زغملو حالت

افغان کډوال په ایران او پاکستان کې له کلونو راهیسې د بې شمیره ستونزو او کړاوونو سره مخامخ دي. د افغانستان د جګړو، ناخوالو، او بې ثباتۍ له امله میلیونونه افغانان د خپلو کورونو پرېښودو ته اړ شوي او د ګاونډیو هېوادونو په لور یې مخه کړې. خو په دې هېوادونو کې د دوی حالت د نه زغملو وړ دی، او باید نړېواله ټولنه او د افغانستان سرپرست حکومت د دوی ستونزو ته جدي پاملرنه وکړي.
په ایران کې میشت افغان کډوال د تبعیض، ناوړه چلند، او بد اقتصادي حالاتو سره مخ دي. د افغان کډوالو ماشومان اکثره ښوونځیو ته د لاسرسي له حق څخه محروم دي، او د روغتیایي خدماتو او کار موندنې په برخه کې هم له ګڼو خنډونو سره مخامخ دي. افغانان په ایران کې د دویم درجې وګړو په توګه ګڼل کیږي، چې د دې هېواد د اتباعو په څیر ورته برابر حقوق نه ورکول کیږي.
په ایران کې افغان کډوال د پولیسو له ناوړه چلند، غیرقانوني نیونو، او جبري شړلو سره هم مخ دي. ډیری افغانان د کمو معاشونو او سختو کارونو په بدل کې کار کوي، او هغوی ته له دې هم کم امتیازات ورکول کیږي. د دې وضعیت له امله، افغان کډوال په ایران کې له سختو ستونزو سره مخ دي، چې نړېواله ټولنه یې باید جدي ونیسي.
په پاکستان کې د افغان کډوالو حالت هم له ستونزو ډک دی. په دې هېواد کې د افغان کډوالو پر وړاندې د تبعیض او تاوتریخوالي پېښې زیاتې شوې دي. د پاکستان حکومت له وخت نه مخکې د کډوالو د بیرته ستنولو هڅې کوي، خو اکثره کډوال په افغانستان کې د نامعلومو حالاتو له امله له ستنیدو ډډه کوي.
په پاکستان کې افغان کډوال له تعلیمي او روغتیایي خدماتو بې برخې دي، او اکثره د کار موندنې په برخه کې له ګڼو ستونزو سره مخ دي. د دې ترڅنګ، پولیس او ځینې نورې امنیتي ادارې په ناحقه افغان کډوال ځوروي او له هغوی څخه رشوتونه اخلي. دا کړنې د افغان کډوالو په رواني او اقتصادي حالت باندې منفي اغیز کوي.
په دې سربېره، په دواړو هېوادونو کې د افغان کډوالو لپاره قانوني چارو ته د لاسرسي کمښت یوه بله ستره ستونزه ده. په ایران کې افغان کډوال د قانوني ملاتړ څخه محروم دي، چې دا کار دوی ته د خپل حق ترلاسه کول ستونزمن کوي. په پاکستان کې هم ورته حالت دی، چیرته چې افغان کډوال د عدلي او قضايي خدماتو له نشتون سره مخ دي.
په دواړو هېوادونو کې د کډوالو د حقوقو نقض د نړېوالو تړونونو سره په ټکر کې دی، چې دا کار د نړېوالو ادارو او د بشري حقوقو د سازمانونو د جدي توجه غوښتنه کوي. د بشري حقوقو فعالان باید په دې برخه کې خپل غږ پورته کړي او د افغان کډوالو د حقوقو لپاره کار وکړي.
نړېواله ټولنه باید د افغان کډوالو د حقونو لپاره جدي اقدامات وکړي. د ملګرو ملتونو او نورو نړیوالو ادارو مسؤلیت دی چې د افغان کډوالو د حقوقو ساتنه وکړي او په دې برخه کې په ګاونډیو هېوادونو فشار راوړي. د افغانستان حکومت هم باید د خپلو وګړو د حقوقو د ساتنې لپاره په نړېواله کچه غږ پورته کړي او له ګاونډیو هېوادونو سره په دې برخه کې جدي خبرې اترې وکړي.
په ایران او پاکستان کې د افغان کډوالو حالت د نه زغملو وړ دی، او باید د دوی ستونزو ته جدي پاملرنه وشي. نړېواله ټولنه او د افغانستان حکومت باید په ګډه کار وکړي ترڅو د افغان کډوالو د حقونو ساتنه وکړي او د دوی لپاره د ښه ژوند شرایط برابر کړي. دا د هر افغان حق دی چې په عزت او کرامت سره ژوند وکړي، او دا حق باید له دوی څخه هیڅکله هم وانخیستل شي.
ددې ترڅنګ، د نړېوالو مرستندویه ادارو رول په دې برخه کې مهم دی. دغه ادارې باید په ایران او پاکستان کې د افغان کډوالو د وضعیت څارنه وکړي او د هغوی د اړتیاوو په پوره کولو کې مرسته وکړي. د خوراک، پوهنې، او روغتیا په برخو کې د افغان کډوالو ملاتړ باید د دې ادارو لومړیتوب وي. د دوی فعاله مداخله کولی شي د افغان کډوالو ژوند ښه کړي او د هغوی د ستونزو په حل کې مرسته وکړي.
په پای کې، د افغان کډوالو د ستونزو حل یوازې د نړیوالې ټولنې، مرستندویه ادارو او د افغانستان د سرپرست حکومت په ګډو هڅو سره ممکن دی. په ایران او پاکستان کې د افغان کډوالو حالت باید په جدي توګه وڅارل شي او د هغوی د حقوقو لپاره فعاله ګامونه پورته شي. دا د ټولو مسئولیت دی چې د افغان کډوالو لپاره یو ښه او عزتمند ژوند برابر کړل شي.